Historia Śląska wykuta w kamieniu

Sztuka nagrobkowa Dolnego Śląska jest bogata i różnorodna, ale stosunkowo mało znana i słabo opracowana. Pomniki dziecięce stanowiły zawsze margines zainteresowań historyków sztuki i nie poświęcono im do tej pory żadnego większego opracowania ani w języku polskim, ani w niemieckim. Praca dotyczy tylko jednego ich rodzaju: płyt całopostaciowych, które były jednym z ważnych elementów funeralnej kultury protestanckiej i stanowią swoistą odmianę dawnej sztuki nagrobnej. Terenem badań jest obszar zwany dzisiaj Dolnym Śląskiem, obejmujący także dawne Górne i Dolne Łużyce, ale praca zawiera też liczne odniesienia do podobnych zabytków z innych terenów protestanckiej Europy. Napisanie książki poprzedzone było kilkuletnimi, dogłęb­nymi badaniami i próbą zdokumentowania jak największej liczby obiektów.

Od XVI w. na całym terenie niemieckojęzycznym powstawały w wielkiej liczbie nagrobki dla dzieci i młodzieży, nieochrzczonych niemowląt, a także położnic. Wyobrażano je pojedynczo i grupowo, często też rodziców z dzieć­mi. Postacie były pięknie ubrane i wyposażone w symboliczne przedmioty, których znaczenie już dawno zostało zapomniane. Ich pochówkom towarzy­szyły najróżniejsze ceremonie i obyczaje funeralne, o których również już dziś niewiele wiadomo. Obiekty fascynują swoją urodą, często są zupełnie nieznane, znajdują się w maleńkich kościółkach, do których trudno dzisiaj dotrzeć. To właśnie pragnęłam zebrać i opisać.

Wiadomo, jaki jest poziom degradacji tego typu obiektów na Śląsku, ile płyt zostało skradzionych lub bezpowrotnie uszkodzonych, jak niewielką wa­gę przywiązuje się do ich konserwacji i zabezpieczenia. Płyty dziecięce mają w sobie niezwykłą wartość emocjonalną i są nośnikiem uczuć niezmiennych w czasie, a przy tym mają wielką wartość kostiumologiczną i ikonograficzną. Tekst został zilustrowany ponad 200 fotografiami, z których około 150 doty­czy zabytków śląskich.

Dziecięce płyty nagrobne na Śląsku od XVI do XVIII w. to kolejne opracowanie autorstwa Małgorzaty Stankiewicz poświęcone historii Dolnego Śląska. Tym razem możemy poznać tajemniczy i mało znany świat, który przetrwał do naszych czasów w postaci niewielkich płyt nagrobnych. Ta książka to nie tylko katalog najcenniejszych zabytków ale przede wszystkim ciekawa opowieść o strojach, zwyczajach i dramatycznych losach śląskich rodów szlacheckich. O sztuce którą spotykamy niemal na każdym kroku, a nie wiemy prawie nic o postaciach które upamiętnia. Nie zdajemy sobie sprawy z jak cennymi i wiekowymi zabytkami mamy do czynienia. To jedna z cegiełek, które przybliżają przeciętnemu człowiekowi bogatą historię Śląska wykutą w kamieniu.