Twardocice - zabytkowe trumny
We wsi Twardocice uwagę przykuwają imponujące ruiny dawnego kościoła ewangelickiego. Pierwsza świątynia w tym miejscu była wzmiankowana w 1448 roku. Spłonęła w 1609 roku i była odbudowana. Do 1740 roku kościół służył jako graniczny tzw. ucieczkowy. W 1524 roku przejęli go protestanci, a w jego murach występowali wędrowni kaznodziejowie. Najsłynniejszym z nich był Daniel Caspar von Schwenckfeld, głoszący idee chrześcijańsko-komunistyczne. Zwalczali go zarówno ewangelicy, jak i katolicy, ale głoszone przez niego kazania trafiły na Śląsku na podatny grunt. W Twardociacach osiedlili się wyznawcy kaznodziei, a miejscowość stała się nieoficjalną stolicą sekty schwenckfeldystów. W opozycji do nich sprowadzono do miejscowości zakon Jezuitów, który długi czas nieskutecznie próbował nawracać opornych, nakładając na nich kary pieniężne. Kościół był rozbudowywany w 1701 i 1711 roku wg projektu włoskiego architekta Julio Simonettiego. W 1726 roku dobudowano wieżę wg projektu K. Hartmanna. Ponownie płonął w tym samym roku i był odbudowywany. Kres świetności przyszedł w 1945 roku, kiedy opuszczona świątynia zaczęła popadać w ruinę. W 1975 roku rozebrano dach i próbowano zburzyć mury, ale poza zawaleniem jednego szczytu na szczęście się to nie udało. Budowla długości 41 metrów i szerokości 25 metrów była jednym z największych kościołów ewangelickich w regionie. We wnętrzu mieściło się 2400 wiernych na miejscach siedzących. Dzisiaj jest kompletną ruiną, a w ostatnim czasie zagrożona jest także wieża, która jako jedyny element kościoła przetrwała nienaruszona. W krypcie kościelnej złożono szczątki posiadaczy wsi: von Braunów i Holzbergów. Spoczywały one w ozdobnych trumnach i sarkofagach do momentu, aż nie zainteresowali się nimi złodzieje.
Młodziezowe Koło Opiekunów Zabytków w Lwówku Śląskim zaniepokojone stanem zabytków skierowało pisma do Zdzisława Kurzeji - kierownika Służby Ochrony Zabytków w Legnicy:
Uprzejmie informujemy, że dnia 1 czerwca 2000 roku podczas oględzin ruin poewangelickiego kościoła we wsi Twardocice , stwierdziliśmy rozbicie i kradzież dwóch XVIII-wiecznych sarkofagów. Obecnie w mauzoleum pozostał jeszcze jeden cały sarkofag oraz fragmenty innego, rozbitego. które naszym zadaniem należy bezzwłocznie ewakuować. W podobnej sytuacji znajdują się drewniane trumny spoczywające w krypcie we wschodniej części kościoła.
W związku z zaistniałą suyuacją oraz licznymi kradzieżami dzieł sztuki na naszym terenie, zarząd MKOZ zwraca się do Pana z prośbą o szybką reakcję w tej sprawie i zdobycie środków na ewakuację tych cennych zabytków sztuki sepulkralnej.
kolejne pismo ponagla konserwatora i alarmuje:
Uprzejmie informujemy, że dnia 14 czerwca 2000 roku podczas oględzin ruin poewangelickiego kościoła we wsi Twardocice , stwierdziliśmy dalsze niszczenie i kradzież znajdującego się tam sarkofagu. Ponadto w fatalnym stanie znajduje się mauzoleum w wieży kościoła. Jego stan wynika z nieszczelności hełmu wieży, który w chwili obecnej nie nadaje się już do dalszego uzytkowania. Dlatego też proponujemy rozbiórkę starego hełmu i zbudowanie tymczasowego, nieskiego, czterospadowego dachu, który w pełni ochroni mury, konstrukcje drewniane i sztukaterie, a przede wszystkim uchroni ten wspaniały zabytek od całkowitej zagłady. Niestety, z powodu braku środków finansowych, katastrofalnego stanu hełmu i braku możliwości wykonania inwentaryzacji budowlanej na miejscu t.j. na wieży, hełm muzi być zrzucony z góry, a następnie w częściach przeniesiony do mauzoleum, gdzie czekać będzie na dokładną inwentaryzację niezbędną do późniejszego odtworzenia pierwotnego stanu.
Prosimy o szybkie działanie w tej sprawie, gdyż tylko to może uchronić ten wspaniały zabytek od całkowitej zagłady.
Młodzieżowe Koło Opiekunów Zabytków poszło o krok dalej i znalazło miejsce, gdzie miały zostać przeniesione zabytkowe trumny i szczątki sarkofagów. Na podstawie umowy ustnej miały być złożone w kościele Wniebowzięcia NMP w Lubomierzu. Konserwator zabytków pisze decyzję adresowaną do proboszcza w/w parafii.
Na podstwie art. 25 i 27 pkt 1 i 2 ustawy o ochronie dóbr kultury z dnia 15 lutego 1962 roku / Dz. U. nr 10 poz. 48 z późniejszymi zmianami / par. 4 , 10 pkt 1 i 2, 12 ,18 pkt 1, 19 rozporządzenia Ministra Kultury i sztuki z dnia 11 stycznia 1994 roku / Dz. U. nr 16 poz. 55 / "o zasadach i trybie udzielania zezwoleń na prowadzenie prac konserwatorskich przy zabytkach oraz prac archeologicznych i wykopaliskowych, warunkach ich prowadzenia i kwalifikacjach osób, które mają prawo do prowadzenia tej działalności" oraz art. 104 KPA po rozpatrzeniu wniosku ks. Proboszcza parafii rzymskokatolickiej Wniebowzięcia NMP w Lubomierzu z dn. 31.08.1999 r.
Orzekam:
zezwolić ks. Proboszczowi parafii rzymskokatolickiej Wniebowzięcia NMP w Lubomierzu na przeniesienie, przechowanie i eksponowanie zabytkowych, drewnianych trumien, pochodzących z krypty poewangelickiego kościoła w Twardocicach / w ruinie / w kościele parafialnym w Lubomierzu.
Na wnioskodawcę nakładam obowiązki dodatkowe:
- zatrudnienia do wykonania w/w prac specjalistów branży konstrukcyjnej i zabytków ruchomych / zgodnie z przywołanym wyżej rozporządzeniem /
- zawiadomienie o terminie przeniesienia trumien na tyle wczesniej, by w czynności tej mógł wziąść udział pracownik Służby Konserwatorskiej.
Uzasadnienie:
Pismem z dnia 31.08.1999 r. ldz. 35/99 ks. Proboszcz parafii parafii rzymskokatolickiej Wniebowzięcia NMP w Lubomierzu zwrócił się z wnioskiem o wyrażenie zgody na przeniesienie, przechowanie i wyeksponowanie zabytkowych trumien z krypty kościoła w Twardocicach do sali gotyckiej parafialnego kościoła w Lubomierzu. Wyszedł tym samym na przeciw inicjatywie Młodzieżowego Koła Opiekunów Zabytków z Lwówka Śląskiego, które niejednokrotnie zwracało się do mojego urzędu, w sprawie przeniesienia trumien do Lwówka Śląskiego. Dotąd nie wyrażałem na to zgody, ponieważ nie miałem gwarancji że zabytki te będą właściwie przechowywane. Stałem na stanowisku, iż powinny one pozostać na miejscu pochówku, a odpowiedzialny za ich zabezpieczenie właściciel nieruchomości - Urząd Gminy w Pielgrzymce otrzymał ode mnie decyzję nakazującą zamknięcie dostępu do obiektu. Mimo to ruiny kościoła były ciągle plądrowane. Ponieważ gotowość ks.Jana Dochniaka z Lubomierza daje pewną gwarancję właściwego przechowywania zabytków i wobec załączonej do wniosku umowy użyczenia, zawartej między właścicielem, a Młodzieżowym Kołem Ochrony Zabytków z dn. 29.11.1999 r. orzekam jak w sentencji.
Nałożone na księdza proboszcza z Lubomierza liczne obowiązki i związane z tym koszta przekreśliły plany przeniesienia trumien. W związku z tym wystosował on pismo skierowane do Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków we Wrocławiu, oddział zamiejscowy w Legnicy z dnia 28.09.1999r.:
Dziękuję za podjęcie decyzji i odpowiedź nadesłaną dn. 10.09.1999 r. L.dz.1385/99 w sprawie przeniesienia i zabezpieczenia trumien znajdujących się w ruinach poewangelickiego kościoła w Twardocicach do Lubomierza. W moim piśmie skierowanym do Państwa prosiłem jedynie o umożliwienie Młodzieżowemu Kołu Ochorny Zabytków z siedzibą w Lwówku Śląskim podjęcia działań w tej materii. Wzięcie odpowiedzialności organizacyjnej i finansowej za całość dzieła wykracza daleko poza skromne możliwości i tak ogromnie przeciążonej remontami obiektów zabytkowych parafii. Proszę zatem o uchylenie decyzji Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków zezwalającej ks. proboszczowi parafii Wniebowzięcia NMP w Lubomierzu na przeniesienie, przechowanie i eksponowanie wspomnianych trumien.
Rola konserwatora zabytków ograniczyła się do wskazania sposbu działania społecznikom, chcącym ratować zabytki oraz księdzu katolickiemu, który chciał im w tym pomóc. Nie poszły za tym żadne działania, ani wsparcie finansowe. Stwierdzenie, że nie było gwarancji właściwego przechowywania zabytków w Lwówku Sląskim brzmi kuriozalnie w przypadku, kiedy zostały one w krypcie zrujnowanego kościoła wystawione na liczne akty wandalizmu i kradzieże. Kryptę zasypano, ale nie na długo. Wkrótce rozpoczęło się dalsze niszczenie i rozkradanie wspaniałych barokowych trumien. Wystawione na pastwę hien cmentarnch i warunków atmosferycznych praktycznie przestały istnieć.
Młodziezowe Koło Opiekunów Zabytków w Lwówku Śląskim zaniepokojone stanem zabytków skierowało pisma do Zdzisława Kurzeji - kierownika Służby Ochrony Zabytków w Legnicy:
Uprzejmie informujemy, że dnia 1 czerwca 2000 roku podczas oględzin ruin poewangelickiego kościoła we wsi Twardocice , stwierdziliśmy rozbicie i kradzież dwóch XVIII-wiecznych sarkofagów. Obecnie w mauzoleum pozostał jeszcze jeden cały sarkofag oraz fragmenty innego, rozbitego. które naszym zadaniem należy bezzwłocznie ewakuować. W podobnej sytuacji znajdują się drewniane trumny spoczywające w krypcie we wschodniej części kościoła.
W związku z zaistniałą suyuacją oraz licznymi kradzieżami dzieł sztuki na naszym terenie, zarząd MKOZ zwraca się do Pana z prośbą o szybką reakcję w tej sprawie i zdobycie środków na ewakuację tych cennych zabytków sztuki sepulkralnej.
kolejne pismo ponagla konserwatora i alarmuje:
Uprzejmie informujemy, że dnia 14 czerwca 2000 roku podczas oględzin ruin poewangelickiego kościoła we wsi Twardocice , stwierdziliśmy dalsze niszczenie i kradzież znajdującego się tam sarkofagu. Ponadto w fatalnym stanie znajduje się mauzoleum w wieży kościoła. Jego stan wynika z nieszczelności hełmu wieży, który w chwili obecnej nie nadaje się już do dalszego uzytkowania. Dlatego też proponujemy rozbiórkę starego hełmu i zbudowanie tymczasowego, nieskiego, czterospadowego dachu, który w pełni ochroni mury, konstrukcje drewniane i sztukaterie, a przede wszystkim uchroni ten wspaniały zabytek od całkowitej zagłady. Niestety, z powodu braku środków finansowych, katastrofalnego stanu hełmu i braku możliwości wykonania inwentaryzacji budowlanej na miejscu t.j. na wieży, hełm muzi być zrzucony z góry, a następnie w częściach przeniesiony do mauzoleum, gdzie czekać będzie na dokładną inwentaryzację niezbędną do późniejszego odtworzenia pierwotnego stanu.
Prosimy o szybkie działanie w tej sprawie, gdyż tylko to może uchronić ten wspaniały zabytek od całkowitej zagłady.
Młodzieżowe Koło Opiekunów Zabytków poszło o krok dalej i znalazło miejsce, gdzie miały zostać przeniesione zabytkowe trumny i szczątki sarkofagów. Na podstawie umowy ustnej miały być złożone w kościele Wniebowzięcia NMP w Lubomierzu. Konserwator zabytków pisze decyzję adresowaną do proboszcza w/w parafii.
Na podstwie art. 25 i 27 pkt 1 i 2 ustawy o ochronie dóbr kultury z dnia 15 lutego 1962 roku / Dz. U. nr 10 poz. 48 z późniejszymi zmianami / par. 4 , 10 pkt 1 i 2, 12 ,18 pkt 1, 19 rozporządzenia Ministra Kultury i sztuki z dnia 11 stycznia 1994 roku / Dz. U. nr 16 poz. 55 / "o zasadach i trybie udzielania zezwoleń na prowadzenie prac konserwatorskich przy zabytkach oraz prac archeologicznych i wykopaliskowych, warunkach ich prowadzenia i kwalifikacjach osób, które mają prawo do prowadzenia tej działalności" oraz art. 104 KPA po rozpatrzeniu wniosku ks. Proboszcza parafii rzymskokatolickiej Wniebowzięcia NMP w Lubomierzu z dn. 31.08.1999 r.
Orzekam:
zezwolić ks. Proboszczowi parafii rzymskokatolickiej Wniebowzięcia NMP w Lubomierzu na przeniesienie, przechowanie i eksponowanie zabytkowych, drewnianych trumien, pochodzących z krypty poewangelickiego kościoła w Twardocicach / w ruinie / w kościele parafialnym w Lubomierzu.
Na wnioskodawcę nakładam obowiązki dodatkowe:
- zatrudnienia do wykonania w/w prac specjalistów branży konstrukcyjnej i zabytków ruchomych / zgodnie z przywołanym wyżej rozporządzeniem /
- zawiadomienie o terminie przeniesienia trumien na tyle wczesniej, by w czynności tej mógł wziąść udział pracownik Służby Konserwatorskiej.
Uzasadnienie:
Pismem z dnia 31.08.1999 r. ldz. 35/99 ks. Proboszcz parafii parafii rzymskokatolickiej Wniebowzięcia NMP w Lubomierzu zwrócił się z wnioskiem o wyrażenie zgody na przeniesienie, przechowanie i wyeksponowanie zabytkowych trumien z krypty kościoła w Twardocicach do sali gotyckiej parafialnego kościoła w Lubomierzu. Wyszedł tym samym na przeciw inicjatywie Młodzieżowego Koła Opiekunów Zabytków z Lwówka Śląskiego, które niejednokrotnie zwracało się do mojego urzędu, w sprawie przeniesienia trumien do Lwówka Śląskiego. Dotąd nie wyrażałem na to zgody, ponieważ nie miałem gwarancji że zabytki te będą właściwie przechowywane. Stałem na stanowisku, iż powinny one pozostać na miejscu pochówku, a odpowiedzialny za ich zabezpieczenie właściciel nieruchomości - Urząd Gminy w Pielgrzymce otrzymał ode mnie decyzję nakazującą zamknięcie dostępu do obiektu. Mimo to ruiny kościoła były ciągle plądrowane. Ponieważ gotowość ks.Jana Dochniaka z Lubomierza daje pewną gwarancję właściwego przechowywania zabytków i wobec załączonej do wniosku umowy użyczenia, zawartej między właścicielem, a Młodzieżowym Kołem Ochrony Zabytków z dn. 29.11.1999 r. orzekam jak w sentencji.
Nałożone na księdza proboszcza z Lubomierza liczne obowiązki i związane z tym koszta przekreśliły plany przeniesienia trumien. W związku z tym wystosował on pismo skierowane do Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków we Wrocławiu, oddział zamiejscowy w Legnicy z dnia 28.09.1999r.:
Dziękuję za podjęcie decyzji i odpowiedź nadesłaną dn. 10.09.1999 r. L.dz.1385/99 w sprawie przeniesienia i zabezpieczenia trumien znajdujących się w ruinach poewangelickiego kościoła w Twardocicach do Lubomierza. W moim piśmie skierowanym do Państwa prosiłem jedynie o umożliwienie Młodzieżowemu Kołu Ochorny Zabytków z siedzibą w Lwówku Śląskim podjęcia działań w tej materii. Wzięcie odpowiedzialności organizacyjnej i finansowej za całość dzieła wykracza daleko poza skromne możliwości i tak ogromnie przeciążonej remontami obiektów zabytkowych parafii. Proszę zatem o uchylenie decyzji Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków zezwalającej ks. proboszczowi parafii Wniebowzięcia NMP w Lubomierzu na przeniesienie, przechowanie i eksponowanie wspomnianych trumien.
Rola konserwatora zabytków ograniczyła się do wskazania sposbu działania społecznikom, chcącym ratować zabytki oraz księdzu katolickiemu, który chciał im w tym pomóc. Nie poszły za tym żadne działania, ani wsparcie finansowe. Stwierdzenie, że nie było gwarancji właściwego przechowywania zabytków w Lwówku Sląskim brzmi kuriozalnie w przypadku, kiedy zostały one w krypcie zrujnowanego kościoła wystawione na liczne akty wandalizmu i kradzieże. Kryptę zasypano, ale nie na długo. Wkrótce rozpoczęło się dalsze niszczenie i rozkradanie wspaniałych barokowych trumien. Wystawione na pastwę hien cmentarnch i warunków atmosferycznych praktycznie przestały istnieć.
